Jedna od deset ključnih oblasti saradnje definisanih na zvaničnoj stranici NATO-alijanse odnosi se na Zapadni Balkan
Iako partnerstvo između EU i NATO-a traje već decenijama, posebno kroz proces Berlin plus, o čemu smo u više navrata i pisali, tek posljednjih nekoliko godina usljed geopolitičkih promjena u Evropi i svijetu koje nisu viđene još od kraja hladnog rata, saradnja između ove dvije organizacije dosegla je novi nivo.
Manji rizici
NATO i EU imaju posebne razloge za saradnju. Osim što su im zajedničke 23 zemlje članice i što su fokusirane na bezbjednost evropskog kontinenta, obje organizacije smatraju da je liberalni geopolitički poredak uz slobodnu tržišnu ekonomiju ugrožen i da je u opasnosti da ga potisnu druge geopolitičke ideologije s drugačijim vrijednosnim sistemom i ekonomskim modelom.
Promjene koje se dešavaju su višeslojne i složene, a obje organizacije imaju interese koji se preklapaju, zbog čega se sve više pretaču u formalne forume, dijaloge, konferencije i dokumente koje predstavnici ovih organizacija potpisuju. Primjera radi, zemlje i Evrope i Sjeverne Amerike žele da ojačaju nezavisnost u pribavljanju kritičnih sirovina, koje su važne i za ekonomiju i za vojnu bezbjednost, kao i da skrate lance snabdijevanja. Naprimjer, vojna industrija Evrope, nakon što je Rusija pokrenula proširenu invaziju na Ukrajinu, ima poteškoća da podigne vojne kapacitete, ne toliko zbog manjka fabrika, specijalne opreme i kvalifikovanog ljudstva, koliko zbog problema u lancima snabdijevanja i nedostatku kritičkih sirovina. U ovom području saradnja je važna u zaštiti kritičnih transportnih koridora, ali i približavanje ključnih lokacija Americi i Evropi, kako bi se rizici maksimalno smanjili.
Posljednju zajedničku deklaraciju, koja se odnosi na geostrateško takmičenje s globalnim rivalima i na pitanja otpornosti i zaštite kritične infrastrukture, potpisali su Jens Stoltenberg, generalni sekretar NATO-a, Charles Michel, predsjednik Evropskog savjeta, i Ursula von der Leyen, predsjednica Evropske komisije, 10. januara 2023. godine u sjedištu NATO-a. Jedna od deset ključnih oblasti saradnje definisanih na zvaničnoj stranici NATO-alijanse odnosi se na Zapadni Balkan, a poimenice su navedeni Sjeverna Makedonija, BiH i Kosovo.
Što se tiče BiH, očekivano, najvažnija tema od zajedničkog interesa su mir i bezbjednost, posebno u kontekstu misije EUFOR-a Althea.
“Snage EU djeluju prema aranžmanima Berlin plus, oslanjajući se na ekspertizu NATO-a u planiranju i na druge resurse i sposobnosti Alijanse. Zamjenik načelnika štaba u NATO-ovom Glavnom štabu za stratešku komandu (SHAPE) je komandant operacije Althea”, navode na stranici NATO-a.
Povezani procesi
S obzirom na to da EU i NATO navode Bosnu i Hercegovinu kao jednu od ključnih tački za saradnju, nije slučajno da su brojni projekti međusobno usklađeni i koordinisani. Iako članstvo u EU i NATO-u nije direktno povezano, sinergija koja postoji u oba procesa pristupanja pomaže zemljama regiona da se približe ovim organizacijama.
NATO je u februaru prošle godine usvojio paket za jačanje bezbjednosti u BiH, a ključna područja saradnje su krizni menadžment, cyber odbrana, protivterorističke mjere, vazdušno-medicinska evakuacija, kao i odbrana od nuklearnog, hemijskog i biološkog oružja (ABHO).
U velikoj mjeri zahvaljujući EU i NATO-u, naša zemlja je počela modernizaciju Oružanih snaga BiH, a prvi opipljivi rezultati trebali bi biti vidljivi uskoro.
