Od osamostaljenja do Sovjetskog Saveza, Gruzija je prolazila kroz nekoliko burnih političkih kriza. Vjerovatno jedna od najpoznatijih jeste ona iz 2008. godine koja je prouzrokovala rat između Gruzije na čijem čelu je bio Mikheil Saakashvili i Rusije što se naročito odrazilo na Abhaziju i Južnu Osetiju.
Nakon određenog perioda mira, politička kriza u državi ponovno se aktuelizirala 2019. godine, a kulminaciju je doživjela u februaru 2021. godine kada je uhapšen lider Ujedinjenog nacionalnog pokreta (ULM) Nika Melia. Iako je njegovo hapšenje šokiralo gruzijsku ali i svjetsku javnost, pozadina ovog procesa seže nekoliko godina u prošlost i tiče se direktno odnosa između vodeće partije Gruzijski san (GD) i opozicionog ULM-a.
Šta je pozadina problema?
Naime, Gruzijom od 2012. godine vlada stranka Gruzijski san. Stranku je osnovao najbogatiji čovjek Gruzije Bidzina Ivanishvili koji je u tom periodu slovio za najvećeg političkog protivnika bivšeg gruzijskog predsjednika Mikhaila Saakashvilija koji je nakon rata sa Rusijom napustio Gruziju i otišao u Ukrajinu.
Iako službena politika partije Gruzijski san nije bila proruska što potvrđuju i brojni analitičari, gruzijska opozicija na čelu sa ULM-om, od 2012. godine konstantno je u medijskom prostoru naglašavala kako GD vraća Gruziju u ruski zagrljaj, a kao najvećeg promotora rusko-gruzijskog saveza, opozicija je vidjela upravo Ivanishvilija.
Opozicija je ovakve navode pravdala tim što je Ivanishvili svoju karijeru počeo upravo tokom devedesetih godina u Rusiji te su mnogi isticali kako još od tada, Ivanishvili održava mnogo bolje odnose sa Kremljom nego sa Washingtonom. Iako je Ivanishvili na funkciji premijera Gruzije bio samo godinu dana, njegova indirektna prisutnost na političkoj sceni i dalje donosi nesuglasice između dvije vodeće partije u državi.
Od početka vladavine Gruzijskog sna, prvi pravi problemi počeli su se dešavati 2019. godine kada je gruzijski parlament posjetila grupa zastupnika ruske Dume, a sve u okviru sastanka međuparlamentarne skupštine o pravoslavlju.
Zastupnik Dume u tom trenutku preuzeo je predsjedavanje skupštinom što je izazvalo ogroman revolt građana ove države. Predvođeni opozicijom, Gruzijci su izašli na ulice Tbilisija i drugih gradova te su uzvikivali parole protiv vlade ali i Rusije.
Upravo u tom periodu, počinje se spominjati i ime Nike Melie koji je tada još uvijek bio samo član gruzijskog parlamenta ispred ULM-a. Upravo na ovim protestima, Melia je uhapšen, a kao razlog hapšenja navelo se organizacija i učešće u antivladinim protestima. Vrlo brzo nakon toga, Melia je pušten iz zatvora ali uz plaćanje kaucije.
Kriza koja je počela 2019. godine, nastavila se i u 2020. kada je ULM nekoliko mjeseci prije izbora tražio izmjene odnosno reformu izbornog sistema. Nakon višesedmičnih pregovora uz prisustvo evropskih i američkih zvaničnika, stranke su dogovorile izmjenu izbornog sistema što je omogućilo normalno odvijanje izbornog procesa.
Izbori i novi bojkot opozicije
Izborima zakazanim za 31. oktobar 2020. godine, prethodilo je nekoliko problema od kojih se svakako najviše isticao onaj vezan za pandemiju koronavirusa. Uprkos otežanim uslovima, izbori su održani ali njihovi rezultati predstavljali su novi šok za Ujedinjeni nacionalni pokret.
Naime, i na novim izborima sa novim sistemom glasanja, vladajuća partija Gruzijski san osvojila je najveći broj glasova te je tako potvrdila višegodišnju dominaciju u državi.
Nezadovoljni rezultatom izbora, gruzijska opozicija na čelu sa ULM-om u kojem sve veći utjecaj ima i Nika Melia odlučila je bojkotovati rad parlamenta te su izjavili kako je vladajuća partija lažirala rezultate.
Hapšenje Melie i ostavka premijera
Ovakvo ponašanje opozicije, uvelo je Gruziju u višemjesečnu političku krizu koja se jednako odrazila na poziciju i opoziciju. U decembru 2020. godine, Melia je preuzeo predsjedavanje najvećom opozicionom partijom te je na taj način samo ozvaničio svoj utjecaj koji je i do tada imao među članovima i glasačima ove stranke.
Već nakon preuzimanja ove funkcije, sud je donio odluku o tome kako Melia mora biti uhapšen zbog svog djelovanja tokom protesta 2019. godine, a kao osnovni razlog hapšenja navedeno je kršenje pravila kaucije na osnovu kojih je 2019. izašao iz zatvora.
Odluku suda trebao je potvrditi i premijer Gruzije Giorgi Gakharia koji je ujedno i član vladajuće partije. Međutim, umjesto saglasnosti, vladajuća partija naišla je na nepredviđene probleme.
Dok su svi članovi vladajućeg Gruzijskog sna tražili provođenje odluke suda, Gakharia je djelovao kao jedini glas razuma te se otvoreno protivio ovakvom postupku smatrajući da će hapšenje Melie prouzrokovati još dublju političku krizu. Njegovo neslaganje sa odlukom suda dovelo je do toga da Gakharia sredinom februara podnese ostavku na mjesto premijera.
"Donio sam odluku da napuštam poziciju premijera Gruzije. Naravno, vjerujem da će ovaj moj potez pomoći u savladavanju trenutnih problema i smanjenu polarizacije političkog spektra u Gruziji. Uvjeren sam da je polarizacija i sukobljavanje između Gruzijaca, najveći rizik za ovu državu u budućnosti kao i za njen ekonomski razvoj", rekao je Gakharia.
Ipak, njegov potez nije naišao na odobravanje vladajuće partije koja je na njegovo mjesto postavila Iraklija Gharibashvilija, političara koji je u vrijeme vladavine Ivanishvilijeve vlade bio na poziciji ministra unutrašnjih poslova. Vrlo brzo, Gharibashvili sproveo je odluku suda te je naredio hapšenje Melie.
Policija je organizovala veliku raciju te je silom provalila u prostorije ULM-a u Tbilisiju i uhapsila Meliu. Pored djela vezanih za neplaćanje kaucije, sud je optužio Meliu za kršenje zakona vezanog za nošenje elektronske narukvice za praćenje koja mu je stavljena nakon izlaska iz zatvora.
Melia je tokom protesta u novembru 2020. godine javno pred kamerama skinuo narukvicu te je na taj način još jednom pokazao kako se ne slaže sa trenutnom politikom vladajuće stranke.
Ukoliko sud potvrdi postupak, lider opozicije u Gruziji mogao bi biti osuđen i na kaznu od devet godina zatvora. Za sada, na hapšenje Melie oglasili su se evropski zvaničnici koji su, u skladu sa ustaljenom politikom, osudili ovaj čin.
S druge strane, ukoliko se kriza nastavi, vjerovatno se u budućnosti može očekivati i odgovor Rusije i SAD-a, dvije sile između kojih Gruzija balansira već više od 20 godina. Ruski mediji već su počeli hapšenje označavati kao konačni krah organizatora antiruskih demonstracija, a sa druge strane, i dalje izostaje reakcija nove američke administracije.
Ipak, ukoliko uzmemo u obzir činjenicu kako je Joe Biden najavio veliki povratak SAD-a na svjetsku geopolitičku pozornicu, sigurno da će slučaj hapšenja lidera opozicije primorati SAD na aktivniji angažman na području Kavkaza u narednom periodu.
