U političkom i uopće društvenom životu Bosne i Hercegovine, kroz cijelo 20. stoljeće, članovi ugledne krajiške porodice Pozderac zauzimali su najodgovornije i najuticajnije pozicije. To nije bilo slučajno.
U posljednjim decenijama već vidno oslabljene Osmanske carevine cijela je Bosna znala za Murat-agu Pozderca, čovjeka dosljednog slovu zakona i čuvara mira u cijeloj Cazinskoj krajini. Imao je, neki tvrde, tri supruge i sa njima devetoro djece, pet sinova i četiri kćerke, prenosi Aljezeera.
Iz jednog od tih brakova rođena je, bez sumnje, možda i najintrigantnija od svih ličnosti u porodici Pozderaca. Nurija.
Narodni poslanik
Juna mjeseca 1983. godine, u ekspozeu što ga je izložio u programu svečane sjednice održane povodom navršene četiri decenije od Nurijine smrti, bivši general JNA i vojni historičar Mirko Turić, također Cazinjanin, biranim riječima je govorio o liku i djelu svoga zemljaka, prvoborca i narodnog heroja.
„Rođen 15. januara 1892. u Cazinu“, govorio je Turić, „Nurija Pozderac je osnovnu školu završio u rodnom mjestu, četiri razreda gimnazije u Bihaću i, od 1914. godine, učiteljsku školu u Sarajevu. Potom je otišao na odsluženje vojnog roka. Pošto je izbio Prvi svjetski rat, umjesto u učionicu, odlazi u Beč, a onda na front u Galiciju gdje je, ranjen, pao u rusko zarobljeništvo.“
„Nastojeći da uhvati vezu s bratom Alijom Pozdercem, koji je takođe ruski zarobljenik, stupio u Crvenu armiju i, po svjedočenju doktora Pavla-Paje Gregorića Brzog, postao njen oficir, Nurija je, vatreni pobornik jugoslovenske ideje, ideje oslobođenja i ujedinjenja naroda Slavenskog Juga, veoma aktivan u Dobrudžbi u stvaranju dobrovoljačkih jedinica za borbu protiv centralnih sila i za stvaranje prve jugoslavenske državne zajednice. Po svršetku rata, vraća se u svoj Cazin, uključuje u politički život i, kao istaknuti pripadnik Jugoslavenske muslimanske organizacije, postaje najmlađi poslanik u Ustavotvornoj skupštini Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.“
U nekim izvorima koji se odnose na zbivanja neposredno pred Prvi svjetski rat Nurija Pozderac je održavao bliske kontakte sa članovima Mlade Bosne u Sarajevu. U burnim godinama između dva svjetska rata davao je bezrezervnu podršku Jugoslovenskoj muslimanskoj organizaciji (JMO) i zvaničnoj politici dr. Mehmeda Spahe.
Bio je, sudeći prema njegovom političkom radu, vrlo agilan i pragmatičan u isto vrijeme. Svojevremeno je u Narodnoj skupštini u Beogradu, delegiran izbornom voljom, sa položaja narodnog poslanika ispred cijelog cazinskog sreza demonstrativno ukazivao na ozbiljne posljedice prakse oduzimanja posjeda od muslimanskih zemljovlasnika, njihovog razvlaščivanja kroz agrarnu reformu i dodjeljivanje istih solunskim dobrovoljcima.
Na putu svog političkog uzdizanja dosegao je 1939. godine do pozicije potpredsjednika Narodne skupštine u Beogradu. Osvit Drugog svjetskog rata dočekao je u Cazinu, a po ulasku partizanskih jedinica u grad krajem 1942. godine ponovo se odlučnije uključuje u politička zbivanja.
Pozderci – zaštitnici Jevreja i Srba
O Pozdercima s posebnim pijetetom govore bosanskohercegovački Jevreji. U Cazin su, nakon zatvaranja zloglasnog logora Bukovača kod Bosanskog Petrovca, najprije stigli Jevreji iz Bihaća. Neki od njih tu su i ostali, a jedan broj uputio se u pravcu Prijedora.
Pamti se dobro i intervencija Mehage Pozderca koji je, na molbu dr. Isidora Levija, posjetio Prijedor i po završetku iste poveo sa sobom izvjestan broj Jevreja u Cazin. Zajedno sa Jevrejima spas u Cazinu pronašli su i mnogi Srbi.
Jedno vrijeme, svi oni, boravili su u kućama braće Nurije i Mehe, a kada su iz nekih razloga mijenjali utočište u tome su im Pozderci davali pomoć. Kasnije, nakon dolaska partizana, Jevreji koji su ostali u Cazinu također su se priključili narodnooslobodilačkoj borbi.
Prvoborac i narodni heroj
Nurija Pozderac život je izgubio na bojnom polju, na Sutjesci 1943. godine. Izdahnuo je, dan poslije ranjavanja, na rukama svog osamanestogodišnjeg sina Seada.
„Prema kazivanju očevidaca“, riječi su Mirka Turića, „Nurija je i u posljednjim časovima svoga života, koji je trajao tek pedesetak godina, po svemu bio dostojan ovih svojih saboraca, najboljih sinova i kćeri porobljene, ali nepokorene zemlje, koja je, pod vođstvom revolucionarne radničke avangarde, upravo tada, jedinstvenom antifašističkom, narodnooslobodilačkom borbom, ispisivala zvjezdane časove svoje mukotrpne povijesti.“
„Teško ranjen 11. juna, Nurija je izdahnuo dan kasnije, ali je, kažu svjedoci, do posljednjeg časa hrabrio okupljene drugove i drugarice, očevidno u težnji da, kad više drugo ne može, dostojanstvom vlastitog umiranja u borbi da rječitu podršku dostojanstvu življenja onih koji žive, to jest onih koji se bore.“
Iza njega ostalo je četvoro djece. Kćerke Sadeta, Seida i Emina, i sin Sead. Potomstvo ovog krajiškog roda još i danas, s razlogom, pamti djela svojih predaka.
