Napad na selo Biljani započeo je u ranim jutarnjim satima, 10. jula 1992, a predvodile su ga 17. laka pješadijska brigada srpske vojske u saradnji sa rezervnim i aktivnim policajcima Odjeljenja policije. Nakon ulaska u selo srpske snage su izvršile pokolj i egzekuciju 264 muškarca, žena, djece i staraca bošnjačke nacionalnosti koji su bili mještani sela Biljani što je dovelo do gotovo potpunog nestanka tog mjesta u Bosanskoj Krajini. Među ubijenima bilo je i šestoro djece. Najstarija žrtva bio je 85-godišnji Bedo Dehid, dok je najmlađa žrtva bila četveromjesečna beba Amila Džaferagid, koja je umrla u jami u zagrljaju ubijene majke.
Na lokalitetima masovnih grobnica Lanište I i II, Crvena zemlja, te grobnici Biljani identifikovano je 220 tijela, dok za 30 još nije izvršena identifikacija. Identifikovani su ubijeni Bošnjaci iz zaseoka Donjih Biljana, Brkida, Osmanovida, Domazeta, Džaferagida, Čehida, Mešana i Jabukovaca, a u godinama koje su uslijedile redovno su pronalažena tijela ubijenih i u manjim i pojedinačnim grobnicama, u šumama ili napuštenim i spaljenim objektima. Trenutno se traga za još osam tijela.
U povodu godišnjice, Edvin Kanka Dudić, koordinator UDIK-a, kaže: „Ključ je mjesto stravičnih zločina počinjenih tokom rata protiv Bosne i Hercegovine. Od maja do septembra 1992. godine u ovoj opdini je ubijeno 612 Bošnjaka i Hrvata. Sam podatak da su tijela njih 563 pronađena u masovnim grobnicama Lanište I, Lanište II, Crvena zemlja, te u ostalih 13, a da je kroz logore Manjača i Kamenica prošlo više od 1.200 Ključana, daje nam za pravo da o opdini Ključ govorimo kao o velikom stratištu Bosanske Krajine.“
Do kraja 1992. godine, blizu 17.000 Ključana koji su bili nesrpske nacionalnosti prisiljeno su napustili opdinu. Na području opdine Ključ, pored Biljana, veliki zločini nad civilnim stanovništvom u ratu protiv Bosne i Hercegovine dešavali su se i u naseljima Velagidi, Prhovo, Krasulje i Ramidi.
Sud Bosne i Hercegovine je 2006. godine za zločine u Biljanima osudio Marka Samardžiju na 26 godina zatvora. Samardžija je bio komandir Trede čete saničkog bataljona Vojske Republike Srpske. Godine 2008. Apelaciono vijede Odjela I za ratne zločine Suda Bosne i Hercegovine donijelo je drugostepenu presudu kojom je optuženi Marko Samardžija oglašen krivim za zatvaranje i teško oduzimanje fizičke slobode kao zločin protiv čovječnosti i osuđen je na kaznu zatvora u trajanju od sedam godina.
Udruženje za društvena istraživanja i komunikacije (UDIK) pomaže post-jugoslovenskim društvima da uspostave vladavinu prava i prihvate nasljeđe masovnog kršenja ljudskih prava, kako bi se utvrdila krivična odgovornost za počinioce, zadovoljila pravda i onemogudilo ponavljanje zločina. To je afirmacija vrijednosti otvorenog građanskog društva, sa jasno definiranim prioritetima u pogledu promoviranja, zaštite ljudskih prava, i uključivanja mladih u društveno-političke procese kroz mirovni aktivizam.
PRESS SLUŽBA
