Predsjednik RS-a Milorad Dodik bez sumnje je najviše sankcionisani političar na zapadnom Balkanu i jedina osoba u regionu koja je dva puta bila meta finansijskih sankcija koje su nametnule Sjedinjene Američke Države.
Novo istraživanje Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala GI-TOC iz Ženeve koje je pokazalo da je u posljednjih deset godina najviše sankcionisanih osoba i kompanija imala upravo BiH i to preko 60, od čega je preko 40 fizičkih lica, a ostalo su kompanije povezane sa njima.
Napominjemo, u istraživanju je navedeno precizno 56 sankcionisanih osoba u BiH, ali sa posljednjim sankcijama OFAC-a uvedenim prije dva dana ministru spoljne trgovine i ekonomskih odnosa Staši Košarcu, bivšem novinaru Vlatku Vukotiću i nekoliko kompanija povezanih sa Dodikovom porodicom, njihov broj je dodatno porastao i premašio 60.
Prilikom objavljivanja istraživanja o sankcijama i njihovim posljedicama u regiji zapadnog Balkana ove sedmice, predstavljena je i upravo pokrenuta baza podataka za pretragu sankcionisanih osoba i kompanija u protekloj deceniji sa svim dostupnim detaljima vezanih za njihov status.
U ovoj bazi podataka mogu se pronaći sve osobe i kompanije podvrgnute sankcijama u regionu, kao i dokumenti sa objašnjenjima o razlozima i djelima zbog kojih su se našli na “crnoj listi”.
Prema rang listi uvedenih sankcija na zapadnom Balkanu, najviše je sankcionisanih u BiH 33,5 posto, zatim u Srbiji 31,1 posto, a slijede Kosovo* sa 17,1 posto, Sjeverna Makedonija sa 11,6 posto, Albanija sa 3,7 posto, te Crna Gora sa tri posto.
Dodik na listi zbog korupcije, retorike, Putina…
Istraživanje ukazuje na to da je Dodik prvi put sankcionisan 2017. godine od strane Ministarstva finansija SAD-a kada je optužen za opstruisanje Dejtonskog sporazuma. SAD su njegove aktivnosti predstavile kao prijetnju teritorijalnom integritetu zemlje zbog retorike o odvajanju RS iz BiH.
“Pet godina kasnije, SAD je ponovo uveo sankcije Dodiku, ovaj put na osnovu optužbi za korupciju i navodnu kontinuiranu destabilizaciju stabilnosti i teritorijalnog integriteta BiH. Slične razloge navela je i Velika Britanije kada je uvela sankcije Dodiku i njegovoj političkoj partnerki, članu Predsjedništva BiH Željki Cvijanović, uz tvrdnju da njihovo djelovanje podržava Rusija. Njihov savez sa ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom SAD i druge zapadne sile smatraju destabilizujućim faktorom na zapadnom Balkanu”, navodi se u ovom istraživanju.
Dodikovih dvoje djece, Gorica i Igor su pod sličnim sankcijama, kao i brojni bliski saradnici i kompanije, a kako vidimo, njihov broj svakog mjeseca raste.
Zaključuje se da su finansijske sankcije SAD-a i Velike Britanije značajno ograničile istaknute ličnosti poput Milorada Dodika u BiH, kojem je pristup finansijskim uslugama ozbiljno onemogućen kroz gašenje računa u povezanim kompanijama i onemogućavanje dolaska do javnog novca.
Posjeta Ane Morris mijenja sve
“Početkom 2024. godine, niz visokih američkih zvaničnika posjetio je BiH, pozivajući banke da preduzmu konkretne mjere protiv sankcionisanih pojedinaca i njihovih kompanija. Zvaničnici SAD-a javno su upozorili da će nepoštovanje rezultirati sankcijama protiv samih banaka”, navodi se u istraživanju GI-TOC.
Podsjetimo, u izjavi za portal CAPITAL u martu, Ana Morris je istakla da se banke moraju čuvati saradnje sa sankcionisam osobama i kompanijama da se ne bi i same našle na listi “OFAC-a”.
U junu 2024. godine, SAD uvodi nove sankcije za dvije osobe i sedam kompanija (Đorđe Đurić, Milenko Čičić, “Prointer ITSS”, “Kaldera Company”, “Infinity Media”, “K-2 Audio Services (ATV)”, “Una World Network” i “Sirius 2010”), tvrdeći da su oni predstavljali glavne izvore prihoda za Dodika i njegovu porodicu, uprkos tome što su registrovani pod različitim imenima kako bi se sakrile njihove veze. Ove najnovije sankcije dodatno su pooštrile finansijske restrikcije, banke su im pogasile račune što je dovelo do brojnih poteškoća i gurnulo kompanije u propast.
U istraživanju se kaže i da su vlasti u RS pokušale ublažiti uticaj bankarskih pritisaka predlaganjem raznih planova, uključujući isplatu plata u gotovini, kako bi sankcionisani nastavili primati svoje prihode.
U pokušaju da održi svoju likvidnost, Dodik je pokrenuo planove za osnivanje domaće banke koja bi obavljala unutrašnje finansijske transakcije.
Podstiče usvajanje novih zakona koji bi Investiciono razvojnoj banci RS omogućili otvaranje računa za fizička i pravna lica te obavljanje platnih transakcija. Zakon jeste usvojen, ali njegova primjena još nije počela.
Sankcije podstakle političke karijere
Istraživanje je pokazalo da je geografska distribucija sankcija heterogena i da je imala različite efekte u pojedinim državama, a da su i reakcije javnosti potpuno različite.
Između 2014. i 2024. godine ukupno je izdato 166 sankcija (plus one od 18. decembra) – targetirajući 108 pojedinaca sa zapadnog Balkana i 58 povezanih kompanija – uglavnom na osnovu navoda o korupciji, organizovanom kriminalu i političkoj destabilizaciji država i regiona.
Vlada SAD-a izdala je veliku većinu ovih mjera. Neke zemlje bile su češće mete sankcija od drugih. U nekim područjima sankcije stigmatizuju pojedince i prisiljavaju ih na političku izolaciju. U drugim slučajevima, one se predstavljaju kao otpor zapadnom uplitanju, što omogućava sankcionisanim osobama da steknu veću popularnost umjesto da budu marginalizovane.
Na primjer, u Srbiji su pojedinci pod sankcijama imenovani na visoke državne funkcije, a firme i dalje osvajaju tendere, što izaziva zabrinutost u pogledu efikasnosti krivičnih mjera u politički složenim okruženjima, piše CAPITAL.
Izvještaj otkriva neujednačenu geografsku primjenu sankcija, pri čemu su BiH i Srbija zemlje s najvećim brojem mjera. Optužbe za korupciju, organizovani kriminal i političku destabilizaciju dominiraju listom prekršaja. Uprkos međunarodnim naporima, složene političke, etničke i ekonomske stvarnosti na zapadnom Balkanu često ograničavaju željene učinke sankcija.
