Generacije studenata pamte njegova nezaboravna predavanja na Filozofskom fakultetu u Sarajevu, a njegova energija i dandanas oduševljava. Profesor Imamović istraživao je sa ekspedicijama širom svijeta razne kulture i znamenitosti, od Centralne Azije pa do Južne Amerike. Tokom agresije na našu zemlju bio je ratni direktor Zemaljskog muzeja i jedan je od ključnih ljudi koji su spasili sarajevsku Hagadu. Jedan je od inicijatora da se srednjovjekovni kraljevski grb s ljiljanima stavi na zastavu suverene i nezavisne države Bosne i Hercegovine, što je Predsjedništvo i usvojilo.
Cazin.net ima izuzetnu čast da profesor Imamović, bude autor na našem portalu, a prve tekstove ovaj bosanski Indiana Jones objavljuje o zlatnom dobu naše zemlje - Srednjovjekovna Bosna, stećci, bogumilstvo...
Uživajte.
Kako su stvarane granice među narodima
Državne granice su u svim vremenima predstavljale glavno pitanje u odnosima među narodima. Zbog njih je proliveno najviše ljudske krvi i bile su uzrokom najvećih tragedija koje je čovječanstvo doživjelo u svojoj dugoj historiji. Može se reći da su granice stare koliko i svijet, jer im začetak seže u kameno doba, kad su pojedine horde zaposjedale određene zone svog životnog prostora. Već su tada bile tačno određene granice lovnih područja između pojedinih skupina, čije je narušavanje dovodilo do nesporazuma i sukoba.
Kako je tekao razvoj ljudske zajednice tako su i granice dobijale određenije i veće značenje. Kad su se kasnije formirala plemena, a potom plemenski savezi iz kojih su nastale prve države, granice su postale vodećom institucijom svakog društva. Njihova zaštita, nastojanje da se održe, prošire, isprave, zaokruže ili odbrane, predstavljalo je najveću brigu svih društvenih zajednica u svim epohama u svim dijelovima svijeta. U formiranju i određivanju granica presudnu ulogu su imali prirodni, odnosno geografski faktori. To su planinski lanci, rijeke, jezera, morske obale, kanjoni i druge markantne prirodne oznake koje same po sebi predstavljaju određene barijere za komuniciranje ili zaokružuju određeni prostor.
Ima, pak, puno slučajeva da navedeni faktori nisu bili odlučujući za konačnu profilaciju pojedinih granica. Historijska analiza pokazuje, međutim, da se najveći broj graničnih konflikata upravo veže za zajednice čije granice nemaju takav karakter. Pri tome se ne uzimaju u obzir osvajački pohodi kojima je bio cilj da se silom izvrši promjena postojećih granica, odnosno da se osvoje tuđi teritoriji. Nije slučajnost da su sve stare države nastale u strogo geografskim okvirima. Navedimo samo nekoliko primjera.
Stari Egipat je nastao u dolini Nila koja je sa zapada i istoka okružena pustinjama, sa sjevera morem, a sa juga Abesinskim gorjem. Stara babilonska država (u današnje Iraku) nastala je u međurječju izmedu Eufrata i Tigrisa, koje je sa tri strane omeđeno stepama i planinskim masivima, a sa juga morem. Čitav Indijski potkontinent je svojom prirodom predodredio da se na tom prostoru razvije i opstane samo jedna velika država (Indija), koja je sa svih strana omeđena prirodnim barijerama: sa sjevera masivom Himalaja, na zapadu i istoku su velike rijeke (Ind i Gang), a na jugu je ocean.
Na evropskom kontinentu takvi primjeri se mogu navesti za Veliku Britaniju: jedan otok - jedna država, ili za Pirinejski i Apeninski poluotok gdje su se smjestile po jedna do dvije države. U ostalim dijelovima Evrope skoro sve države zapremaju naglašene geografske cjeline koje također imaju prirod¬ne granice, a to su opet rijeke, planinski masivi, obale mora, jezera, itd. Kod država koje imaju takve granice, one su uglavnom ostale nepro-mijenjene kroz čitavu njihovu historiju. To su tzv. historijske granice, za razliku od političkih - na čije je formiranje utjecao ljudski faktor, a to su pokušaji nasilne promjene postojećeg stanja. I upravo su takva nastojanja pokrenula najveći broj svih invazija i ratnih pustošenja za koje svijet zna od prethistorije do danas. Ta nastojanja su u osnovi i suvremenih tregedija koje nisu mimoišle ni našu civilizaciju.
Kada i kako su nastale granice današnje Bosne i Hercegovine
Ako je u pitanju Bosna i Hercegovina, i letimičnim pogledom na geografsku kartu može se zapaziti da je njen teritorij sa svih strana omeđen prirodnim barijerama (rijeke, planinski masivi i morska obala). Njenu sjevernu granicu čitavom dužinom prati rijeka Sava. Zapadna je omeđena rijekom Unom i planinskim lancem Dinare, a onda prati rijeku Cetinu do njenog ušća u more. Na istoku je rijeka Drina, a onda brdsko-planiski lanac koji se spušta na Boku Kotorsku. To su geografske, a u isto vrijeme i historijske granice bosanske države.
Ovakve kakve su danas, manje-više produkt su burnih historijskih i političkih zbivanja čiji su sudionici bile vodeće onovremene sile, kao što su Ugarska, Mletačka Repu¬blika, Turska i najzad Austrija. Rezultat isprepletenih stranih interesa je taj da je Bosna izgubila dobar dio svog historijskog teritorija. To se prvenstveno odnosi na primorje od Cetine do Boke Kotorske, dok se u ostalim dijelovima državnog teritorija suvremene granice uglavnom podudaraju sa historijskim.
Prethistorija i antika
Bosna spada u red onih zemalja kojima je granice odredila priroda. Međuprostor koji je sa zapada, istoka i sjevera omeđen je rijekama Unom, Drinom i Savom, a sa juga morem, formirao se već u prethistorijsko doba kao jcdinstvena prostorna, etnička i kulturna, a potom i kao upravna cjelina. Tako je za sva vremena sama priroda sudbinski povezala prostor današnje Bosne i Hercegovine s dijelom primorja koje se proteže od rijeke Cetine do Boke Kotorske. Kako god taj dio obale sam za sebe ne znači ništa, tako ni zaleđe ne može bez obale. To je razlog da su već u prethistorijsko doba oba ta prostora činila jedinstvenu cjelinu koja je kao takva bila naseljena istim etničkim, odnosno plemenskim grupacijama.
Antički, to jest grčki i rimski pisci od prije 2000 godina, obavještavaju nas da su pripadnici ilirskog plemena Dalmata, kojima se jezgro nalazilo u dubini današnje Bosne (Livanjsko, Duvanjsko, Glamočko i Kuprešo polje), također bili gospodari primorja od ušća rijeke Krke do Neretve. Jedno od njihovih naselja je bila i Salona (današnji Solin kod Splita), koji su kasnije Rimljani pretvorili u glavni grad provincije Dalmacije. Zbog ugleda i moći, a i stoljetnih krvavih ratova koje su s njima vodili, te s obzirom na činjenicu da su bili gospodari većeg dijela obale, Rimljani su po Dalmatima kasnije nazvali čitavu provinciju, davši joj ime Dalmatia (Dalmacija). Sterala se od Istre na zapadu do Čačka u Srbiji i rijeke Mat u Albaniji na istoku, te malo južnije od rijeke Save na sjeveru, do mora na jugu. Napomenimo da se jezgro tog moćnog plemena nalazilo na području današnjeg Livanjskog, Duvanjskog, Glamočkog i Kupreškg polja s glavnim gradom Delminiumom kod današnjeg Duvna (Tomislav grada).
Slična situacija je bila i s dijelom obale od Neretve do Boke Kotorske. Gospodari tog dijela obale su već u prethistorijsko doba također bila plemena s područja današnje Bosne i Hercegovine. To su bili Ardijeji i Daorsi. Plemensko središte Ardijeja se u daljoj prošlosti nalazilo u zaleđu (oko današnjeg Konjica), a onda su svoje težište prenijeli na obalu gdje su toliko ojačali da im je prvima pošlo za rukom na širem balkanskom prostoru da stvore široki plemenski savez, koji je kasnije prerastao u jaku državu, poznata iz historijskih izvora pod nazivom Ilirsko Kraljevstvo. Bilo je u punom razvoju od 5. do 2. stoljeća stare ere. Moć im se u to doba protezala od rijeke Neretve na zapadu, do rijeke Bojane u Albaniji na istoku, ubrajajuć tu i oblast oko Skadarskog jezera itd. Pripadalo im je, dakako, i duboko zaleđe, a to su oblasti današnje jugoistočne Hercegovine. Od njihovih vladara pokoljenjima je ostala u sjećanju legendarna kraljica Teuta, čija je flota dugo vremena gospodarila Jadranskim i Jonskim morem.
Kada su Rimljani 167. godine stare ere nakon dugotrajnih ratova skršili njihovu moć, deportirali su ih sa obale na njihova unutrašnja staništa koja su se nalazila na prostoru današnje jugoistočne Hercegovine, gdje su bijedno životarili dok nisu izumrli. Treće pleme sa današnjeg bosanskohercegovačkog prostora koje je držalo dio obale, bili su Daorsi. Njima je pripadao prostor oko ušća Neretve i povremeno do Stona. Bili su toliko vezani za more da su već u III stoljeću stare ere na svoj novac stavljali lik lađe. Spomenimo da im se plemensko središte nije nalazilo na moru, nego u dubini današnje Hercegovine - u Ošanićima kod Stoca. Današnji bosanskohercegovački prostor i odgovarajući dio obale, činio je jedinstvenu kulturnu, privrednu i političu cjelinu i u antičko doba.
Rimljani su odmah po okupaciji ovog dijela Balkana prišli još čvršćem povezivanju ta dva područja. U tu svrhu su početkom nove ere izgradili pet magistralnih cesta kojima je ishodište bila Salona (Solin kod Splita) i Narona (Vid kod Metkovića). Iz Salone su polazile tri ceste koje su usmjeravale u pojedine dijelove zapadne i srednje Bosne. Potom su preuredili staru magistralu koja je do tada već hiljadama godina povezivala ušće Neretve i more sa unutrašnjom Bosnom. Uz to su izgradili još jednu koja je iz Narone vodila za Stolac, Trebinje i dalje na istok.
Bosanskohercegovački region je u rimsko doba administrativno bio najtješnje povezan s primorjem. Upravno središte svih bosanskohercegovačkih plemena nalazilo se u Saloni (današnji Solin kod Splita). I oblasni sudovi su se nalazili u primorskim gradovima (Salona i Narona), dok se vjerski centar (concilia), nalazio u Epidauru (današnji Cavtat). To jasno pokazuje da je u antičko doba (prije 2000), primorje činilo jedinstvenu kulturnu, etničku, privrednu, upravnu, i političku cjelinu s dašnjim bosanskohercegovačkim teritorijem.
Srednji vijek
Prethistorijska, a posebno antička tradicija, bitno je utjecala na stanje koje je uslijedilo u srednjem vijeku nakon dolaska Slavena na Balkan. Veoma je značajno spomenuti da je srednjovjekovna bosanska država nastala na prostoru tzv. prave Dalmacije, kojoj su reformama rimskog cara Dioklecijana iz 297. godine nove ere određene granice. One se u velikoj mjeri podudaraju sa granicama srednjovjekovne Bosne.
Prvi historijski podaci iz srednjeg vijeka koji spominju Bosnu ili pojedine njene dijelove, najčešće Hum (današnju Hercegovinu), navode da su tadašnji bosansko-humski gospodari držali i odgovarajuće dijelove pri¬morja. Tako se za humskog kneza Mihajla Viševića (X stoljeće), doslovno kaže da je imao snažnu flatu s kojom je napadao i osvajao čak južnotalijanske gradove. Već je tada Dubrovnik plaćao bosansko-hum¬skim gospodarima godišnji tribut za korišćenje prigradskog zemljišta koje je dopiralo do pod same gradske bedeme.
Slika:
1. Iliri, prastanovnici Bosne u čije je vrijeme, prije cca 2500 godina, počelo formiranje granica koje manje-više Bosna i Hercegovina ima i danas (rekonstrukcija likova po arheološki nalazima)
2. Tip lađe korišten u vrijeme prevlasti Ilira na većem dijelu Jadrana
3. Ostaci plemenskog središta Daorsa u Ošanićima kod Stoca, koji su naseljavali podruje donjeg toka rijeke Neretve i dijela obale oko njenog ušća.
4. Karta rasprostranjenja nekih od ilirskih plemena koja su naseljavala područja današnje BiH
