Tastature medija u regiji u tekst o najnovijem izvještaju Vijeća Evrope o stanju u evropskim zatvorima među 47 analiziranih država (dakle, svih evropskih, osim Bjelorusije) ukucale su "polovičnu" Bosnu i Hercegovinu, tačnije samo Republiku Srpsku, kao bh. entitet. Drugog entiteta, Federacije Bosne i Hercegovine, nigdje na vidiku. Ne radi se o lapsusu autora ili namjernoj novinarskoj destrukciji državotvornosti, nego nesumnjivoj činjenici, ispostavit će se, da veći bh. entitet uopće nije poslao svoj izvještaj "na zadatu temu" Vijeću Evrope.
U spomenutim napisima, u moru zanimljive statistike, pažnju je zagolicala "pikanterija" o broju samoubistava u bh. zatvorima, s podatkom da je RS u toj "disciplini" četvrta u Evropi, ali i konstatacija da su "na nivou Bosne i Hercegovine i Federacije Bosne i Hercegovine odbili poslati podatke u svojoj jurisdikciji" Evropskoj organizaciji za zaštitu ljudskih prava.
Novinarski motiv za dobijanjem informacije zašto je Federacije "destilirana" iz izvještaja Vijeća Evrope, bez obzira na povod, imaju istu težinu kao i motivi najstarije evropske organizacije sa sjedištem u Strasbourgu – da ona postane javno dobro, barem post festum. Sa državnog nivoa stigao je odgovor koji je i dalje ostavio dilemu.
Prvi i jedini državni zatvor u Istočnom Sarajevu još uvijek nije počeo s radom, a svi ostali zatvori u Bosni i Hercegovini u nadležnosti su entiteta, odgovoreno je na upit iz Ministarstva pravde Bosne i Hercegovine. Ovaj državni resor ponudio je svoj izvještaj za 2018. godinu o zatvorskom sistemu, preciznije, zbirnom izvještaju iz oblasti krivičnih sankcija, uz sugestiju da kontaktiramo entitetska ministarstva pravde za "ostale informacije".
No, zašto izvještaj državnog Ministarstva pravde, koji je "pokrio zatvore" u oba entiteta i Brčko distrikta, detaljan i akribičan, nije došao do Vijeća Evrope i dalje ostaje nepoznanica. Jer, radi se o vrlo kvalitetnom materijalu-studiji. Nije valjda samo stoga što Bosna i Hercegovina još uvijek nema svoj "prvi i jedini zatvor", pa je Vijeće Evrope prinuđeno statistiku tražiti od entiteta?
Ministarstvo pravde RS-a je uredno poslalo informacije u Strasbourg, potvrđeno je telefonski nakon prethodnog službenog upita. Za službeni e-mail upućen Ministarstvu pravde Federacije prvo smo povjerovali da je završio kao "neželjena pošta", jer je skoro mjesec dana vladala idilična tišina.
A onda je stigao službeni odgovor na pitanja, ali bez onog ključnog - Zašto Vijeće Evrope nije dobilo zatvorsku statistiku iz Federacije Bosne i Hercegovine? - pa smo telefonskim kanalima pokušali produbiti saznanja o ovom "problemu".
Mi nismo informatički uvezani sa zatvorima, možda je to jedan od razloga što se podaci dugo čekaju – nezvanično smo čuli pomalo zaprepašćujući "odgovor" u kuloarima federalnog Ministarstva pravde. Za službeni odgovor, sudeći prema praksi kojoj smo svjedočili, načekali bi se kao i "oni" u Vijeću Evrope. Pa da barem to prihvatimo kao "konsenzualnu" istinu, koja je, u konačnici, što je nepopravljivo, pred licem Evrope objektivizirala sliku o "podijeljenoj" Bosni i Hercegovini.
Bilo kako bilo, podaci o stanju u bh. zatvorima u prošloj godini zanimljivi su i ispod statističke ljušture otkrivaju i sve dobre i loše stvari u realizaciji projekata koje na zapadnom Balkanu, pa tako i u "podijeljenoj" Bosni i Hercegovini, zajednički sufinansiraju Evropska unija i Vijeće Evrope.
Tako se, primjerice, tokom posljednja 34 mjeseca provodi, i to uspješno, Horizontal Facility za zapadni Balkan i Tursku: "Jačanje mehanizama zaštite ljudskih prava pritvorenih i zatvorenih osoba u Bosni i Hercegovini" u više oblasti, između ostalih: izgradnjs kapaciteta osoblja koje radi u zatvorenom okruženju, promjene zakonskog okvira vezanog za obuku osoblja u zatvorima, nabavka računarske opreme za pilot zatvore, što je preduslov za izradu softverskih rješenja i, u konačnici, stvaranja efikasnijeg i transparentnijeg protoka elektronskih podataka među agencijama za provođenje zakona. Stoga je čudno da se u konkretnom slučaju veći bh. entitet neozbiljno odnosi prema svom finansijeru kada "zaboravi" poslati svoj izvještaj u Strasbourg.
"Ovaj projekat je bio koristan i za izradu normativnih akata, i za podizanje nivoa stručnosti i profesionalizma među osobljem agencija za provođenje zakona", kaže Mustafa Bisić, pomoćnik ministra pravde za izvršenje krivičnih sankcija u Bosni i Hercegovini.
Pitanje samoubistava
Kada je riječ u samoubistvima u zatvorima, šlagvort teme zbog nepostojanja podataka iz Federacije, RS-a i Bosne i Hercegovine se nalazi na četvrtom mjestu, sa 11,6 samoubistava na 100.000 stanovnika. Ispred su Njemačka sa 11,8, Austrija sa 12,3 i Francuska sa 12,6 posto samoubistava na 100.000 stanovnika. Prema podacima Vijeća Evrope, evropski prosjek iznosi 5,5 samoubistava u zatvoru na 100.000 stanovnika.
Prema informacijama iz Ministarstva pravde Federacije, ali samo za 2016. godinu, u zatvorima u Federaciji dogodilo samo jedno samoubistvo vješanjem, i to tokom boravka u pritvoru, pet slučajeva smrti prirodnim putem te po jedan slučaj samoubistva tokom prekida kazne i prilikom bjekstva. Ovi i drugi podaci od resornog federalnog ministarstva nisu, naravno, dio posljednjeg izvještaja Vijeća Evrope o stanju u evropskim zatvorima, prenosi Al Jazeera Balkans.
Zanimljivi su i sljedeći apdejtirani podaci o zatvorskom sistemu u Federaciji tokom 2017. godine: u federalnim zatvorima zatvorenike čuva ukupno 923 stražara, od čega 134 žene; u zatvorima je ležalo 1.957 osoba, od čega 190 u kućnom nadzoru s elektronskim narukvicama; 17 stranih državljana izdržavalo je kazne na osnovu presuda Suda Bosne i Hercegovine; osuđenih za ubistva bilo je 199, od čega pet žena; osuđenih za silovanje na izdržavanju kazne bilo je 30; za finansijski kriminal "ležala" su 43 lica, od čega pet žena; za trgovinu drogom 259 lica, od čega 11 žena...
