Oštećenje ozonskog omotača i opsjednutost faktorima koji život znače, kremama za zaštitu od sunca, navelo je mnoge da izbjegavaju direktno izlaganje prirodnoj svjetlosti. Zbog toga je došlo do paradoksalne situacije – zaštitili smo se od raka kože i spriječili rano starenje najvećeg i najdinamičnijeg organa, ali smo, nedostatkom vitamina D, postali podložni drugim bolestima, kao što su druge vrste karcinoma, moždani udari, srčana oboljenja, dijabetes, multipla skleroza, depresija, neplodnost i gljivične infekcije.
Procjenjuje se da više od jedne milijarde ljudi širom svijeta ima niske koncentracije vitamina D zbog čega se s pravom govori o svojevrsnoj pandemiji hipovitaminoze D. Nizak nivo vitamina D očituje se hipokalcijemijom, hipofosfatemijom ili općom demineralizacijom kosti, bolovima u kostima, spontanim prelomima i slabošću mišića.
Hormon, a ne vitamin
Dovoljan unos vitamina D – koji se naziva i antirahitični vitamin, jer je jedini vitamin kojeg je tijelo sposobno samo da proizvede, pod uslovom da je izloženo sunčevoj svjetlosti – danas je vrlo aktuelna tema, jer se svaki dan otkrivaju novi, pozitivni učinci sunčevog vitamina na ljudsko zdravlje. Istraživanja navode da dovoljna količina vitamina D, koji se svrstava u esencijalne nutrijente, iako je po većini obilježja riječ o hormonu, ima pozitivno djelovanje na prevenciju najmanje 17 vrsta karcinoma, srčanih bolesti, moždanih udara, hipertenzije, autoimunih bolesti, dijabetesa, depresije, hroničnih bolesti, osteoartritisa i mnogih drugih oboljenja.
Različite studije su povezale nizak nivo vitamina D sa slabijim kognitivnim sposobnostima, povećanim rizikom od vaginalnih infekcija, te sindromom hroničnog umora. Usto, brojna istraživanja su pokazala da vitamin D ima potencijalnu preventivnu ulogu na način da spriječava proliferacije (dijeljenje ćelija) čime može smanjiti napredovanje karcinoma, tako što usporava razvoj novih krvnih sudova u kanceroznom tkivu.
Pored toga, odavno je poznato da je vitamin D potreban za razvijanje snage, ključan za aktiviranje imunološkog sistema i apsorpciju kalcija, rast i razvoj djeteta, pa čak je dobar i za vitkost jer su istraživanja pokazala da se kilogrami tako lakše gube. Ali uprkos svim prednostima vitamin D i dalje se nalazi na margini esencijalnih nutrijenata, i zanemaren je kako od ljekara, tako i od pojedinaca.
Rastvoriv u mastima, organizam ga sintetizira tokom izlaganja suncu i veoma je važan za kosti, zube i kosu. Upravlja apsorpcijom i održavanjem ravnoteže kalcija i fosfora. Potrebe su izraženije tokom rasta, kako ne bi došlo do bolesti deformacije kostiju. Produžava mladost, jača kosti, zube, mišiće i nerve.
Sunce – glavni izvor
Svako novo istraživanje otkriva sve veće prednosti vitamina D i podiže nivo preporučene dnevne doze – odrasla osoba treba konzumirati oko 600 IJ ovog vitamina. Međutim, osamdeset posto stanovništva ne pridržava se ovih preporuka, a nedostatak ovog esencijalnog nutrijenta veći je tokom zimskih mjeseci, kada je intenzitet sunca uveliko smanjen, što objašnjava veću učestalost bolesti koje se javljaju u to doba godine. Ali i tokom proljeća i ljeta došlo je do pada unosa sunčevog vitamina zbog negativnog djelovanja ultraljubičastih zraka, a SPF faktori smanjuje proizvodnju vitamina D u koži za čak 95 posto. Učestale su i teme o toksičnosti ovog vitamina, koja je veoma rijetka pojava, a uzrok je uglavnom nekontrolirani unos suplemenata vitamina D, zbog čega se na ovaj nutrijent gleda s oprezom.
Zrake svjetla, u umjerenim količinama, nisu neprijatelj čovjeku, ne mogu izazvati toksikaciju i sunce ne treba u potpunosti izbjegavati. Iako se veći udio vitamina D može naći u žumancetu, jetri, ribljem ulju, maslacu, margarinu i mlijeku, ipak sunce je i dalje glavni i osnovni izvor. Ljeti je dovoljno svakodnevno boraviti do 20 minuta na suncu da bi se napunile rezerve ovog vitamina. Za istu količinu trebali bismo pojesti čak 1 kilogram lososa, popiti 50 čaša mlijeka ili uzeti 50 multivitaminskih tableta.
S druge strane, primjenom velikih doza vitamina D dolazi do poremećaja u metabolizmu a prvi simptomi hipervitaminoze vezani su uz hiperkalcijemiju. To su umor, probavne smetnje, glavobolje, gubitak težine, anemija pa i depresija.
Zbog svega navedenog se treba držati stare grčke mudrosti koja u svemu nalaže umjerenost, paziti na ultraljubičaste zrake, ali i iskoristiti lijepo vrijeme, te uživati u blagom, proljetnom suncu.
Kognitivne funkcije
Prenatalni faktori kao što je nedostatak vitamina D tokom trudnoće mogu uticati na razvoj ADHD-a, napominju naučnici te upozoravaju kako je nizak nivo vitamina D još uvijek globalni problem.
Rezultati studije objavljene u časopisu Annals of Pharmacotherapy otkrili su kako je nedostatak vitamina D bio značajno veći u djece s ADHD-om. Istraživanje je također pokazalo da uzimanje vitamina D kao dodatka prehrani poboljšava kognitivne funkcije u oblasti razumijevanja, pažnje, suprotstavljanja, hiperaktivnosti i impulsivnosti.
Vitamin D: Gdje ga ima?
Mlijeko obogaćeno vitaminom D kao i namirnice koje su bogate Omega-3 mastima kao što su losos, skuša, tunjevina i sardine veoma su dobar izvor. Vitamin D nalazi se i u životinjskim mastima, žumancetu, maslacu, te u visoko masnim mliječnim proizvodima. Takođe je prisutan u soku narandže i u žitaricama.
